Tương Thô ố – Món Ăn Độc Đáo Của Người Thái Đen Ở Sơn La

Tương Thô ố, còn được biết đến với tên gọi Thúa ố hoặc tương thối, là một đặc sản độc đáo của đồng bào Thái đen ở Sơn La. Món ăn này phổ biến nhất ở xã Chiềng Sung, huyện Mai Sơn cũ. Trong tiếng Thái, ‘thúa’ có nghĩa là hạt đậu, còn ‘ố’ là ủ. Tương Thô ố được làm từ hạt đậu tương luộc được ủ lên men, sau đó giã với các gia vị để tạo thành một loại nước chấm sền sệt và đặc sánh.

Để làm được tương ngon, người làm cần chọn những hạt đậu đã được phơi kỹ, có màu trắng ngà, độ chắc mẩy, bóng đẹp, tròn đều và không bị mốc, nứt hay héo. Những nguyên liệu đầu vào đạt chất lượng sẽ giúp tương thêm thơm ngon. Quá trình làm tương thô ố đòi hỏi sự tỉ mỉ và kinh nghiệm. Hạt đậu tương sau khi được tuyển chọn kỹ càng sẽ được rửa sạch, hầm nhừ trong 10-12 tiếng, sau đó vớt ra và để ráo nước.

Tiếp đến, đậu tương sẽ được ủ bằng lá chuối, đựng trong các vật dụng có độ thông thoáng, và đặt trên gác bếp hoặc nơi gần bếp để đậu lên men. Sau khoảng 3-4 ngày ủ, đậu tương sẽ được đem giã nhuyễn cùng với tỏi, bột ớt, muối… Đây là công đoạn khó nhất, đòi hỏi kinh nghiệm của người làm để tránh làm tương bị hỏng hoặc mốc.

Sau khi giã nhuyễn, tương sẽ được trộn với rượu và nước đun sôi để nguội, sau đó chia vào chai, lọ hoặc chum để bảo quản và sử dụng dần. Tương thô ố có thể ăn ngay sau khi giã, nhưng ngon nhất là ủ thêm khoảng 1 tuần nữa để các gia vị quyện vào nhau, dậy mùi đặc trưng. Món ăn này có mùi thum thủm nhẹ, nhưng khi quen rồi sẽ rất ngon.

Ở Sơn La, tương thô ố được sử dụng phổ biến trong các bữa cơm hàng ngày của người dân địa phương. Món ăn này có thể kết hợp với các món luộc, thịt luộc, hoặc dùng làm gia vị ướp thịt nướng, trộn trứng rồi đem chưng… đều ngon. Tương thô ố cần bảo quản nơi khô ráo, thoáng mát, tránh để ruồi nhặng bám vào. Tương để càng lâu càng ngon.

Món ăn này giống như một loại đồ chấm đa năng của người Thái, ăn kèm rau rừng hay đậu phụ rất ngon. Tương thô ố là một phần quan trọng trong ẩm thực của người Thái đen ở Sơn La, thể hiện sự khéo léo và tinh tế trong cách chế biến và sử dụng nguyên liệu.

Một nghiên cứu gần đây tại Mỹ đã chỉ ra rằng phụ nữ đang tiêu thụ đồ uống có cồn nhiều hơn trước, dẫn đến sự gia tăng các bệnh gan và các vấn đề sức khỏe khác. Các chuyên gia tại Đại học Nam California (USC) đã công bố nghiên cứu cho thấy nguy cơ rượu gây ra cho sức khỏe phụ nữ đã tăng lên trong 2 thập kỷ qua do họ uống rượu thường xuyên hơn.

Nhóm nghiên cứu đã thu thập dữ liệu từ gần 41.000 người tham gia trong giai đoạn 1999-2024 và phát hiện ra rằng nguy cơ tổn thương gan ở những người uống nhiều rượu đã tăng gấp đôi trong khoảng thời gian 22 năm. Theo bác sĩ Brian Lee, tác giả chính của nghiên cứu, người Mỹ hiện đại uống rượu khác hẳn so với 20 năm trước.

Sự thay đổi trong thói quen uống rượu giữa nam và nữ cũng đã được ghi nhận, khi mà khoảng cách về tỷ lệ tiêu thụ rượu giữa hai giới đã được thu hẹp. Sherry McKee, giám đốc Chương trình SCORE về sự khác biệt giới tính trong rối loạn sử dụng rượu của Đại học Yale, cho biết tỷ lệ uống rượu giữa nam và nữ hiện gần như là 1:1.

Kết quả nghiên cứu cũng chỉ ra rằng tỷ lệ mắc các bệnh chuyển hóa như béo phì, huyết áp cao và tiểu đường ở những người uống nhiều rượu đã tăng từ 26% lên gần 38% trong giai đoạn nói trên. Nguy cơ mắc bệnh gan liên quan đến rượu ở phụ nữ cao hơn đàn ông, từ viêm giai đoạn đầu đến xơ gan, có thể dẫn đến suy gan.

Bác sĩ Lee giải thích rằng phụ nữ dễ mắc bệnh gan liên quan đến rượu bia hơn nam giới do cơ thể họ có trọng lượng nước thấp hơn và tỷ lệ mỡ cao hơn, làm tăng nồng độ cồn trong máu. Do đó, việc nhận thức về nguy cơ sức khỏe liên quan đến rượu và điều chỉnh thói quen uống rượu là rất quan trọng để phòng ngừa các vấn đề sức khỏe.