Phường Cửa Nam, tọa lạc ở trung tâm Thủ đô Hà Nội, hiện là không gian lưu giữ nhiều lớp ký ức đô thị, nơi giá trị thẩm mỹ và sinh hoạt truyền thống được bảo tồn và phát huy qua thời gian. Tại đây, nghệ thuật thị giác không chỉ góp phần định hình bản sắc kiến trúc mà còn phản ánh diện mạo một Hà Nội cổ kính đang từng bước chuyển mình trong nhịp sống hiện đại.

UBND phường Cửa Nam đã tổ chức tọa đàm ‘Phát huy di sản nghệ thuật thị giác ở phường Cửa Nam’ tại Trường THCS Trưng Vương. Sự kiện này thu hút sự tham gia của các chuyên gia, nhà nghiên cứu và lãnh đạo địa phương. Phát biểu khai mạc, bà Phạm Ngọc Thúy, Trưởng phòng Văn hóa – Xã hội phường Cửa Nam cho biết, tọa đàm này là một phần trong nỗ lực cụ thể hóa các nội dung thuộc Chương trình 06-CTr/TU ngày 17/3/2021 của Thành ủy Hà Nội về ‘Phát triển văn hóa, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh giai đoạn 2021-2025’.

Cũng tại sự kiện, bà Thúy cho biết, di sản nghệ thuật thị giác bao gồm những giá trị lịch sử, văn hóa, thẩm mỹ được thể hiện qua các hình thức có thể cảm nhận bằng thị giác như hội họa, kiến trúc, điêu khắc, nhiếp ảnh, sắp đặt… Họa sĩ, nhà nghiên cứu Trần Hậu Yên Thế chia sẻ: ‘Một bức tranh không chỉ là tác phẩm nghệ thuật, mà còn là hiện vật văn hóa, phản ánh kỹ thuật, thẩm mỹ và câu chuyện lịch sử.’ Tại phường Cửa Nam, những lớp di sản ấy được thể hiện đậm nét qua các bảo tàng như: Bảo tàng Lịch sử Quốc gia, Bảo tàng Phụ nữ, Bảo tàng Công an Nhân dân… hay những công trình kiến trúc thời Pháp thuộc như: Khu Đấu Xảo, nhà ga Hàng Cỏ, Trường Mỹ thuật Đông Dương (nay là Đại học Mỹ thuật Việt Nam) hay Trường Trung học cơ sở Trưng Vương. Mỗi địa điểm đều góp phần tạo nên một hệ sinh thái thị giác đa tầng giữa lòng Hà Nội.

Các chuyên gia tham dự tọa đàm cho rằng, di sản nghệ thuật thị giác không chỉ là ký ức cần lưu giữ mà còn là chất liệu sáng tạo trong công nghiệp văn hóa, tạo cảm hứng cho sản phẩm du lịch, thiết kế và nghệ thuật ứng dụng. Từ đó, một số gợi ý thực tiễn đã được đưa ra như: Ứng dụng công nghệ trình chiếu, đồ họa tương tác, kể chuyện bằng hình ảnh thông qua không gian triển lãm và trải nghiệm trực tiếp.

Về phía chính quyền địa phương, bà Phạm Ngọc Thúy nhấn mạnh: ‘Bảo tồn và phát huy di sản nghệ thuật thị giác cần gắn với giáo dục cộng đồng, xây dựng thương hiệu địa phương và phát triển các sản phẩm văn hóa có giá trị ứng dụng cao.’ Bà Thúy cũng cho rằng, với tiềm năng di sản sẵn có, phường Cửa Nam hoàn toàn có thể phát triển các tuyến du lịch di sản, thúc đẩy sản xuất thủ công mỹ nghệ, hoặc tổ chức các sự kiện nghệ thuật quy mô nhỏ nhằm gắn kết người dân với di sản.

Trong bối cảnh Hà Nội đang thúc đẩy phát triển văn hóa theo hướng công nghiệp sáng tạo, phường Cửa Nam với chiều sâu lịch sử và vị trí trung tâm có thể trở thành mô hình mẫu trong bảo tồn và phát huy di sản nghệ thuật thị giác. Qua đó, không chỉ giúp bảo tồn những giá trị văn hóa, lịch sử quý báu, mà còn góp phần thúc đẩy sự phát triển của du lịch, kinh tế địa phương và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân.

Hiện tại, tại Mơ Artspace ở quận Hoàn Kiếm, Hà Nội, đang diễn ra cuộc trưng bày hội họa ‘Di sản cũ – Linh hồn mới’ đến ngày 2/8. Cuộc trưng bày này giới thiệu các tác phẩm mỹ thuật của cố họa sĩ Công Quốc Hà, bao gồm những tác phẩm quen thuộc với đề tài thiếu nữ và hoa, phố Hà Nội, cũng như những sáng tác cuối đời của ông trên nhiều chất liệu như sơn mài, acrylic, sơn dầu.

Những tác phẩm này cho thấy một Công Quốc Hà ‘phá cách’ và bay bổng với màu và khối, mang hơi thở của đời sống hiện đại. Bên cạnh các tác phẩm hội họa, không gian trưng bày còn được sắp đặt với các kỷ vật và video tư liệu về cố họa sĩ.

Họa sĩ Công Quốc Hà sinh năm 1955 trong một gia đình tư sản gốc tại Hà Nội. Ông không chỉ góp phần làm sống lại nghệ thuật vẽ tranh sơn mài truyền thống mà còn mang đến một hơi thở mới, tinh thần mới để sơn mài hiện đại hơn, có thể vươn tầm thế giới.

Theo chị Công Nữ Hoàng Anh, con gái cố họa sĩ, các bức tranh được chọn và sắp xếp theo mạch cảm xúc, có trật tự không gian, gắn với ký ức của họa sĩ cũng như của gia đình với những thăng trầm lịch sử.

Không gian nghệ thuật Mơ Artspace là nơi họa sĩ Công Quốc Hà chọn làm triển lãm đầu tiên vào năm 2022, sau 10 năm rời xa quê hương, sống và làm việc tại Thụy Điển. Trước khi qua đời, ông đã có 4 cuộc triển lãm cá nhân trong nước, được xem như những lần hội ngộ với bạn bè và ôn lại kỷ niệm với nơi mình sinh ra, học tập và trưởng thành.

Trưng bày ‘Di sản cũ – Linh hồn mới’ không chỉ quảng bá tranh của cố họa sĩ mà còn giới thiệu những sản phẩm phái sinh, lấy cảm hứng từ tác phẩm của ông. Đó là việc tạo ra những seri sản phẩm thời trang, hộp quà lưu niệm, tác phẩm điêu khắc dựa trên hội họa của họa sĩ Công Quốc Hà, do những học trò của ông thực hiện.

Chị Công Nữ Hoàng Anh mong muốn ‘những sản phẩm ấy không chỉ dành cho người Việt mà cho nhiều người nước ngoài có thể biết tới. Câu chuyện ấy được lặp đi lặp lại trong nhiều năm, với nhiều thế hệ và tạo thành hệ sinh thái, tạo công ăn việc làm với niềm tự hào về văn hóa’.

Trưng bày cũng thể hiện tâm nguyện của cố họa sĩ lúc sinh thời: Văn hóa nghệ thuật khi được đầu tư một cách bài bản sẽ trở thành chìa khóa để từng cá nhân cũng như quốc gia tạo nên sức ảnh hưởng của mình trên thế giới.

Chị Công Nữ Hoàng Anh cho biết ‘di sản cũ chính là ba tôi, với chất liệu truyền thống là sơn mài ông đã sử dụng và thành danh trên con đường nghệ thuật. Nhưng ông đã thổi một linh hồn mới cho con đường tái tạo sơn mài truyền thống Việt Nam, đưa ra thế giới và khẳng định một phong cách mới trong sơn mài. Còn đối với tôi, ông cũng là nền tảng để đi tiếp, tạo nên linh hồn mới. Những năm cuối đời, hội họa Công Quốc Hà vẽ ‘bay’ hơn, màu sắc hơn. Và chính tôi là ‘linh hồn mới’ trong hội họa của ông’.

Trưng bày ‘Di sản cũ – Linh hồn mới’ do gia đình họa sĩ Công Quốc Hà phối hợp với Không gian Văn hóa Disa tổ chức. Ngoài trưng bày tranh và các sản phẩm phái sinh lấy cảm hứng từ hội họa Công Quốc Hà còn có hoạt động biểu diễn âm nhạc, trình diễn thời trang diễn ra ngày 2/8 nhằm tưởng nhớ hoạ sĩ và tôn vinh di sản của ông với một tình thần và hơi thở mới.