Ở vùng đại ngàn phía Tây Quảng Ngãi, nơi nhịp sống hiện đại đang ngày càng sôi động, vẫn có những người lặng lẽ gìn giữ những thanh âm mộc mạc của núi rừng. Một trong số đó là Y Rum, một cô gái dân tộc Ba Na, người đã và đang nỗ lực không ngừng để bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc mình thông qua âm nhạc.

Với tình yêu cháy bỏng dành cho âm nhạc truyền thống, Y Rum đã thành lập Câu lạc bộ Nghệ thuật Rum Y vào năm 2022. Câu lạc bộ này không chỉ là nơi dạy những nốt nhạc vang lên từ đá, từ ống nứa, mà còn là nơi thắp lên niềm tự hào dân tộc trong tâm hồn thế hệ trẻ. Hiện tại, câu lạc bộ đã có 38 học viên đang theo học lớp đàn T’rưng và 07 học viên theo học lớp đàn đá.

Y Rum, Chủ nhiệm Câu lạc bộ Nghệ thuật Rum Y, cho biết: “Lứa tuổi đến với Câu lạc bộ là 5 tuổi, tới lớn là không giới hạn số tuổi. Ở đây các bạn người dân tộc Rơ Ngao cũng có, Ba Na cũng có và các bạn dân tộc Kinh cũng có. Để mà các bạn học viên làm quen với các loại đàn thì câu lạc bộ phải nắm bắt được tâm lý tuổi của từng học viên.” Chính vì vậy, Y Rum đã chọn cách truyền đạt gần gũi, sinh động, kết hợp nhiều thực hành để học viên dễ tiếp cận.

Các em học viên được học qua cảm nhận bằng tai, bằng tay và cả cảm xúc. Từ đó dần hình thành đam mê và sự hứng thú với âm nhạc dân tộc ngay từ những lần đầu. Đàn đá và đàn T’rưng đều là nhạc cụ truyền thống của các dân tộc thiểu số ở vùng phía Tây Quảng Ngãi. Nếu đàn T’rưng có âm thanh vang, trong, dễ gợi cảm xúc và khá phù hợp với trẻ em nhờ cách chơi trực quan, thì đàn đá lại đòi hỏi người chơi phải có cảm âm tốt và lực tay ổn định để tạo ra âm thanh chính xác.

Không chỉ dừng lại ở việc dạy nhạc cụ, Y Rum còn thường dành thời gian tìm đến các nghệ nhân – những “kho tàng sống” của văn hóa dân tộc để học hỏi và khắc ghi những điều tưởng chừng mai một. Nghệ nhân ưu tú A Jar bày tỏ: “Mong muốn là nhiều người khác sẽ tiếp tục noi theo Y Rum, người đàn chị, người đi trước, những người đi sau tiếp nối nhiều hơn nữa. Góp phần rất quan trọng trong phát triển văn hóa, nhất là văn hóa âm nhạc cổ truyền.”

Không chỉ dừng lại ở các lớp học nhạc cụ từ những người trẻ dân tộc thiểu số như Y Rum, việc truyền dạy âm nhạc truyền thống ở Quảng Ngãi đã và đang được triển khai bằng nhiều hình thức đa dạng. Từ các hội thi, lớp truyền dạy do chính quyền tổ chức, đến những câu lạc bộ văn hóa dân gian được chính những nghệ nhân, người có uy tín ở các thôn, làng thành lập, truyền dạy đã góp phần tiếp nối và gìn giữ bản sắc văn hóa của các dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh.

Y Rum và Câu lạc bộ Nghệ thuật Rum Y đã và đang trở thành một biểu tượng cho nỗ lực bảo tồn và phát huy văn hóa truyền thống của dân tộc Ba Na nói riêng và các dân tộc thiểu số ở Quảng Ngãi nói chung. Với niềm đam mê và tình yêu văn hóa, Y Rum sẽ tiếp tục truyền dạy và gìn giữ những giá trị văn hóa truyền thống, góp phần xây dựng một nền văn hóa Việt Nam đa dạng và phong phú.

Chương trình âm nhạc nổi tiếng “Dòng thời gian” của Đài Phát thanh và Truyền hình Hà Nội sắp trở lại với chủ đề “Quê hương tuổi thơ tôi”, hứa hẹn mang đến cho khán giả những phút giây đầy cảm xúc và hoài niệm về tuổi thơ. Chương trình sẽ được phát sóng vào lúc 20h ngày 25/7 trên kênh H1, H2, phát thanh FM96, ứng dụng HANOI ON, website hanoionline.vn và các kênh mạng xã hội của Đài.

“Dòng thời gian” là chương trình định kỳ được Đài Phát thanh và Truyền hình Hà Nội đầu tư sản xuất, với mục tiêu khơi dậy ký ức âm nhạc và tôn vinh những tác phẩm kinh điển bằng hình thức thể hiện mới và hấp dẫn. Chương trình kết hợp âm nhạc truyền thống, ký ức cá nhân và ngôn ngữ truyền hình hiện đại, thể hiện nỗ lực của Đài trong việc làm mới cách thưởng thức và đưa nghệ thuật chất lượng cao đến với đông đảo khán giả.

Với chủ đề “Quê hương tuổi thơ tôi”, chương trình sẽ trình diễn những ca khúc về quê hương, tuổi thơ và tuổi học trò, chắc chắn sẽ “đánh thức” những ký ức đẹp của nhiều người. Phần đầu tiên của chương trình sẽ trình diễn những giai điệu quen thuộc như “Reo vang bình minh”, “Em đi giữa biển vàng”, “Đi học”, “Đưa cơm cho mẹ đi cày”, “Hạt gạo làng ta”…

Phần thứ hai của chương trình sẽ tập trung vào những sáng tác về quê hương như “Quê hương tuổi thơ tôi”, “Giấc mơ trưa”, “Mong ước kỷ niệm xưa”, “Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh”… Những thước phim tài liệu xen kẽ giữa các tiết mục sẽ giúp người xem bước vào không gian ký ức một cách mạch lạc và đầy xúc cảm.

Các ca khúc trong chương trình đều được phối khí và trình diễn theo phong cách mới, hiện đại mà vẫn giữ nguyên tinh thần của bài nhạc. Những bản hòa tấu jazz, giao hưởng, dân gian đương đại hứa hẹn mang tới cảm xúc mới mẻ và chứng minh sức sống của các tác phẩm xưa trong hình thức thể hiện hiện đại.

Đặc biệt, một số tác phẩm được thể hiện bằng nhiều phiên bản để tạo trải nghiệm phong phú cho khán giả. Ví dụ, ca khúc “Em đi giữa biển vàng” được trình diễn theo hai phiên bản: Bản hát với ca sĩ Bích Ngọc cùng vũ đoàn và bản khí nhạc do dàn nhạc Dòng thời gian trình diễn với nghệ sĩ piano Bùi Đăng Khánh, nghệ sĩ flute Hồng Ánh…

Tham gia trình diễn trong chương trình lần này có dàn nghệ sĩ dày dạn kinh nghiệm như Bùi Hà Miên, Bùi Đăng Khánh, Hồng Ánh, Lê Duy Mạnh, Xuân Thịnh, cùng các nghệ sĩ trẻ trưởng thành từ cuộc thi Tiếng hát Hà Nội như ca sĩ Mộc An, Ninh Trịnh Quang Minh, Tú Ngọc… và các nghệ sĩ Vy Anh, Bích Ngọc, Khánh Chi, Nam Giang, Thu Thủy…

Ở xã Ngọc Tố, thành phố Cần Thơ, anh Lý Minh Tâm, 27 tuổi, người dân tộc Khmer, đã và đang âm thầm gìn giữ âm sắc truyền thống từ nhạc ngũ âm trong đời sống văn hóa, tinh thần của đồng bào Khmer. Với tình yêu sâu sắc đối với âm nhạc truyền thống, anh Tâm đã trở thành một phần quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa của cộng đồng Khmer.

Anh Tâm sinh ra trong một gia đình yêu nghệ thuật truyền thống Khmer, và đã được nuôi dưỡng bằng những âm thanh ngũ âm vang lên từ ngôi chùa trong phum sóc từ nhỏ. Những âm thanh ấy đã in sâu vào tâm hồn anh, và từ đó, anh đã ao ước được chơi nhạc cụ truyền thống. Năm lên 11 tuổi, anh Tâm đã được tiếp xúc với dàn nhạc ngũ âm, loại nhạc cụ truyền thống Khmer được hợp thành bởi 5 bộ nhạc, được làm từ 5 loại chất liệu khác nhau tạo nên 5 âm sắc riêng biệt gồm: Bộ đồng, bộ sắt, bộ mộc, bộ hơi và bộ da.

Với tình yêu sâu sắc và sự đam mê, anh Tâm đã chơi thành thạo và được chọn vào đội nhạc ngũ âm của chùa Khmer tại địa phương. Anh đã cùng đoàn đi biểu diễn khắp nơi mỗi khi có lễ hội, và cảm giác được hòa mình vào những bản nhạc dân gian từ các nhạc cụ ngũ âm trong lễ hội truyền thống Khmer đã khiến anh thấy mình là một phần của văn hóa dân tộc mình. Đó không chỉ là âm nhạc, mà còn là linh hồn của cộng đồng Khmer.

Không chỉ là người biểu diễn, khoảng 4 năm nay, anh Tâm còn trở thành người gieo mầm âm nhạc khi trực tiếp dạy nhạc ngũ âm cho các em nhỏ tại các chùa Khmer trong địa phương. Những lớp học diễn ra đều đặn vào các dịp nghỉ hè, buổi tối hay dịp cuối tuần, thu hút các em nhỏ, thanh thiếu niên Khmer yêu âm nhạc truyền thống tham gia. Qua đó, anh Tâm đã giúp các em nhỏ hiểu và yêu quý âm nhạc truyền thống, đồng thời cũng giúp bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa của cộng đồng Khmer.

Anh Tâm không chỉ dừng lại ở việc truyền dạy, mà còn nghiên cứu, tìm tòi về quy trình làm ra nhạc cụ ngũ âm. Từ việc chọn loại gỗ, tre phù hợp, xử lý mặt trống đến cân chỉnh âm thanh, tất cả đều được anh tỉ mỉ. Bằng sự tâm huyết và tình yêu nhạc cụ truyền thống, anh Tâm đã tự học tập, tự tìm hiểu và tự chế tác thành công 4 loại nhạc cụ trong dàn ngũ âm, gồm: Rôneat Ek, Rôneat Thung, Rôneat Đek và trống. Hiện nay, anh đã bán được nhiều nhạc cụ do anh tự làm cho các đội nhạc ngũ âm trong địa phương.

Giữa nhịp sống hiện đại ngày càng hối hả, việc một người trẻ dành trọn tâm huyết cho nhạc cụ truyền thống như anh Lý Minh Tâm đã giúp bản sắc Khmer không chỉ được gìn giữ, mà còn tiếp tục được lan tỏa bền vững trong cộng đồng dân tộc Khmer. Qua đó, anh Tâm đã góp phần vào việc bảo tồn và phát huy di sản văn hóa của dân tộc, đồng thời cũng truyền cảm hứng cho các bạn trẻ khác yêu quý và bảo tồn văn hóa truyền thống.

Với những đóng góp của mình, anh Lý Minh Tâm đã trở thành một tấm gương sáng trong việc bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa của cộng đồng Khmer. Hy vọng rằng, sẽ có nhiều người trẻ như anh Tâm, tiếp tục gìn giữ và phát huy di sản văn hóa của dân tộc, để bản sắc văn hóa của Việt Nam tiếp tục được tỏa sáng trên thế giới.

Nhạc ngũ âm là một loại nhạc cụ truyền thống của dân tộc Khmer, được hợp thành bởi 5 bộ nhạc, được làm từ 5 loại chất liệu khác nhau tạo nên 5 âm sắc riêng biệt. Loại nhạc cụ này đã được sử dụng trong các lễ hội truyền thống của dân tộc Khmer, và đã trở thành một phần quan trọng trong đời sống văn hóa, tinh thần của đồng bào Khmer.

Dân tộc Khmer là một trong những dân tộc thiểu số lớn nhất tại Việt Nam, với khoảng 1,3 triệu người. Họ có một nền văn hóa phong phú và đa dạng, với những nét đặc trưng riêng biệt. Việc bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa của dân tộc Khmer là rất quan trọng, để giúp họ giữ vững bản sắc văn hóa của mình trong bối cảnh toàn cầu hóa.